Για τον προσεκτικό αναλυτή των διεθνών σχέσεων οι ενδείξεις για ένα επικείμενο πραξικόπημα στην Τουρκία υπήρχαν το τελευταίο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με την Έκθεση για τις εξελίξεις στον διεθνή περίγυρο της χώρας τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο της Έδρας Στρατηγικών Σπουδών ΓΕΕΘΑ «Θουκυδίδης» (σελ. 16-17) οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι ενοχλημένες από τις εγχώριες και διεθνείς πολιτικές του Ερντογάν. Ωστόσο κανείς δε μπορούσε να προβλέψει το ποιος, το πότε και το πως.
Με την αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος ξεκινάει στην Τουρκία μια ακόμα σειρά δράσεων που θα έχει ως στόχο να εξαφανίσει οργανωμένους πόλους αντίστασης στο καθεστώς Ερντογάν. Ο Ερντογάν έπεσε από αεροπλάνο και στάθηκε όρθιος και τώρα πιο ισχυρός από ποτέ είναι δεδομένο ότι θα «γονατίσει» όλους τους εγχώριους αντιπάλους του.
Τα στρατηγικά λάθη
Οι πραξικοπηματίες διέπραξαν μια σειρά λαθών τα οποία εξανέμησαν τις ισχνές πιθανότητες επικράτησης που είχαν πριν ξεκινήσουν.
Πρώτα απ’ όλα η ώρα που επέλεξαν να κινητοποιήσουν τα στρατεύματα ήταν ίσως το πιο ολέθριο λάθος τους. Στις 22:30 όλος ο κόσμος είναι ξύπνιος, πολίτες και στρατιωτικοί, και μπορούν να αντιδράσουν. Γι’ αυτό το λόγο όλα τα πραξικοπήματα γίνονται νύχτα, ώστε να τους πιάσουν κυριολεκτικά στον ύπνο.
Δεύτερον από τη στιγμή που ξεκίνησε το πραξικόπημα δεν έριξαν τις τηλεποικωνίες, τα social media και τα κανάλια. Με αυτόν τον τρόπο σε όλο τον κόσμο άνθρωποι ενημερώνονταν σε πραγματικό χρόνο για τα τεκταινόμενα. Έτσι κατάφερε ο Ερντογάν να βγεί με Facetime σε κεντρικό κανάλι και να καλέσει το κόσμο στο δρόμο, πράξη που αποτέλεσε το τελειωτικό χτύπημα στους πραξικοπηματίες.
Τρίτον πέραν του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας δε συνέλαβαν κανένα άλλο μέλος της στρατιωτικής ηγεσίας για να χρησιμοποιηθεί ως μέσο προπαγάνδας ή άσκησης πίεσης, αλλά κυρίως ούτε της πολιτειακής ηγεσίας προκειμένου να αφήσουν τους αντιπάλους τους ακέφαλους.
Τέλος δεν ήταν διατεθειμένοι να το τραβήξουν μέχρι τέλους. Για να επιτύχει ένα πραξικόπημα πρέπει να είσαι έτοιμος να φτάσεις στα άκρα, ακόμα και να σκοτώσεις πολίτες. Αυτοί όχι μόνο δεν ήταν, αλλά και σημεία έδειχναν ότι δεν είχαν τις κατάλληλες εντολές προκειμένου να επιτελέσουν το έργο του. Αυτό φάνηκε έντονα στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης όπου τα άρματα μάχης αποχώρησαν με το που εμφανίστηκε μέγαλος αριθμός πολιτών που διαδήλωνε κατά του πραξικοπήματος.
Το γεγονός λοιπόν ότι η στρατιωτική ηγεσία και ο Ερντογάν τάχθηκαν κατά του πραξικοπήματος και τα κανάλια μπόρεσαν να το μεταδώσουν, ώθησαν τον λαό να ορθώσει το ανάστημα του. Και εκείνη τη στιγμή οι πραξικοπηματίες αποδείχθηκαν άνευροι. Σίγουρα γλίτωσε η Τουρκία από έναν αιματηρό εμφύλιο με απρόβλεπτες συνέπειες. Εδώ όμως φαίνεται ξεκάθαρα ότι αν δεν είσαι διατεθειμένος να διανύσεις ολόκληρη την απόσταση καλύτερα να μη ξεκινάς κάτι.
Σκιώδης ο ρόλος της MIT
Σύμφωνα με αντίστοιχη Έκθεση της Έδρας Στρατηγικών Σπουδών ΓΕΕΘΑ «Θουκυδίδης» για τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο (σελ. 24) βλέπουμε ότι ο προϋπολογισμός της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφορίων της Τουρκίας (MIT) είναι αυξημένος κατά 48% σε σχέση με το 2015 και αγγίζει τα 500 εκατομμύρια ευρώ.
Είναι λοιπόν απορίας άξιο πώς η τουρκική κυβέρνηση δεν είχε γνώση για τα σχέδια των πραξικοπηματιών νωρίτερα. Όσο περνάνε οι ώρες και περισσότερα στοιχεία βλέπουν το φώς της δημοσιότητας, τόσο αυξάνονται οι θεωρίες ότι πρόκειται για ένα στημμένο πραξικόπημα καταδικασμένο να αποτύχει. Δυστυχώς, μάλλον δε θα το μάθουμε ποτέ.
Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι ακόμα και αν το πραξικόπημα είχε πετύχει, η MIT δεν θα συντασσόταν μαζί τους εύκολα ή γρήγορα.
Η επόμενη μέρα για την ελληνική πλευρά.
Σίγουρα ο Ερντογάν επέστρεψε στην Τουρκία πιο ισχυρός από ποτέ. Με την τακτική του κατάφερε να σώσει τη θέση του και να ενισχύσει το κύρος του. Το μεγάλο όμως στοίχημα τώρα είναι να καταφέρει να πετύχει μια νίκη στο εξωτερικό για να μπορέσει να αποδείξει ότι έχει τον απόλυτο έλεγχο των τουρκικών δομών.
Οι ΗΠΑ ζητάνε αποδείξεις για τους ισχυρισμούς Ερντογάν αναφορικά με την συμμετοχή του Φετουλάχ Γκιουλέν στο πραξικόπημα, ο οποίος βρίσκεται στις ΗΠΑ. Προκειμένου λοιπόν η Τουρκία να μη στραφεί κατά ΗΠΑ, μιας και οι ενέργειες Ομπάμα και Κέρυ ήταν καθοριστικές για την παραμονή του στην εξουσία, μπορεί να αλλάξει στόχευση. Ιστορικά, όταν η Τουρκία επιζητά μια νίκη στο διεθνές επίπεδο στρέφεται κατά της Ελλάδας.
Δε θα είναι απίθανο τις επόμενες μέρες ή ώρες να ακούσουμε ότι ελληνικός δάκτυλος κρύβεται πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα. Κύρια γραμμή υπεράσπισης μιας τέτοιας θέσης θα είναι το γεγονός ότι οι τούρκοι στρατιώτες ζήτησαν πολιτικό άσυλο στην Ελλάδα. Ένας τέτοιος ισχυρισμός είναι εξίσου δύσκολος να αποδειχθεί με τον ισχυρισμό για την εμπλοκή Γκιουλέν.
Η διαφορά έγκειται στον αποδέκτη του ισχυρισμού, και ο Ερντογάν, όπως και κάθε λογικός άνθρωπος, θα προτιμήσει να επιλέξει έναν ευκολότερο αντίπαλο. Η ελληνική πλευρά θα πρέπει να διαχειριστεί το ζήτημα του ασύλου με μεγάλη σύνεση, και με απόλυτπ σεβασμό στο διεθνές δίκαιο, λαμβάνοντας υπόψιν και το συμφέρον της. Εκτός αυτού πρέπει να είναι σε διαρκή επαγρύπνηση για μια αναμενόμενη τουρκική επιθετικότητα.
Η νέα εποχή Ερντογάν
Μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι πλέον θα έχουμε δυο εποχές Ερντογάν. Μια προ αποτυχημένου πραξικοπήματος και μια τώρα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα.
Πρώτον είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Ερντογάν θα γίνει πανίσχυρος και θα δρα χωρίς κανέναν φραγμό. Κατάφερε να συγκρουστεί μετωπικά με το στρατό και να κερδίσει. Ήδη καρατομούνται πάνω απο 2700 δικαστές και κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει μέχρι που θα φτάσει.
Δεύτερον και πιο τρομακτικό, ο Ερντογάν, δικαιολογημένα πλέον θα φοβάται ακόμα και τη σκια του μήπως τον ανατρέψει. Φυσικά αυτό είναι απολύτως δικαιολογημένο, αλλά είναι επίφοβο να αντιδρά σε κάθε απειλή, πραγματική ή μη, με υπέρμετρη χρήση βιας. Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιες συγκρούσεις με ολέθριες συνέπειες στο εσωτερικό της Τουρκίας και στην ευρύτερη περιοχή.
Πλέον μόνο ο χρόνος θα δείξει τί θα γίνει. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε να εξελιχθούν τα γεγονότα και να τα παρακολουθούμε όσο πιο στενά μπορούμε, ως Ελλάδα, προκειμένου να αποφύγουμε δυσάρεστα απόνερα. Πάντως η κατάσταση ακόμα και αν δεν είναι η ιδεατή για την Ελλάδα, δεν είναι σίγουρα αυτό που λέμε worst case scenario.
